چک در سال‌های گذشته به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت، از جایگاه ویژه اعتباری برخوردار بود، اما با روند روبه‌رشد چکهای برگشتی طی سال‌های اخیر تا حدی از اعتبارش کاسته شده است. برای جلوگیری از افزایش چکهای برگشتی در چند سال گذشته، اقداماتی در دستور کار قرار گرفته شد که یکی از آنها اصلاحات جدید قانون چک در مجلس بود. در این راستا از مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از افزایش چکهای برگشتی، راه‌اندازی سامانه صیاد از سوی بانک مرکزی بود.
مزیت چک صیادی چیست؟
در شیوه جدید، دسته‌چک‌های تمامی بانک‌ها کاملاً یک‌شکل و یک‌رنگ صادر می‌شوند که باهدف یکپارچه‌سازی و استانداردسازی طراحی‌شده و هویت اوراق بهادار را پیدا خواهد کرد. طبق روال جدید، دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته‌چک نیستند و متقاضی دسته‌چک، از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی خواهد شد و دسته‌چک برایش صادر می‌شود. در سامانه صیاد امکان استعلام پیشینه صادرکننده چک برای دریافت‌کننده وجود دارد که بزرگ‌ترین مزیت برای کاهش آمار چکهای برگشتی خواهد بود.
با اجرایی شدن صدور دسته‌چک‌های جدید که علاوه بر متحدالشکل بودن، در نحوه صدور نیز از روش یکسانی پیروی می‌کنند، ارتباط متقاضی دسته‌چک با شعبه به ارتباط متقاضی با سامانه صیاد تغییر می‌کند.
بنابراین با کنار رفتن شعبه و عوامل انسانی، فرآیند اعتبارسنجی، صدور و رصد استفاده از چک کاملاً مکانیزه می‌شود و امکان آنکه صدور دسته‌چک بر اساس روابط شعب و مشتریان شکل بگیرد، وجود نخواهد داشت.
با راه‌اندازی این سیستم یکپارچه صدور چک، اطلاعات چک به‌صورت آنلاین در دسترس متقاضیان است که امکان شناسایی و اعتبارسنجی را فراهم می‌کند. این سیستم باعث منحصربه‌فرد بودن چک و آنلاین بودن آن بدون در نظر گرفتن بانک صادرکننده می‌شود. بنابراین باتوجه به این قانون و ارایه دسته چکهای جدید که دارای تاریخ انقضا هستند، باید ثبت و انتقال و دریافت چک در سامانه چک صیادی انجام شود.
از ۰ تا ۱۰۰ چک صیادی در آپ
با توجه به بروزرسانی نحوه تبادل چک در سیستم بانکی کشور و به جهت ثبت و رهگیری چکهای صیادی، اپلیکیشن آپ همزمان با اجرایی شدن قوانین جدید، امکان انجام تمام امور مرتبط به چک صیادی را فراهم کرده است. با نصب و به روزرسانی اپلیکیشن آپ می‌توانید از صفحه اصلی و یا در دسته بندی (کیف، کارت و انتقال پول) به سرویس چک صیادی دسترسی داشته باشید.
خدمات سامانه چک صیادی آپ شامل موارد زیر است:
خدمات مرتبط به صادر کننده چک
- ثبت چک
- انتقال چک
- استعلام صادر کننده چک
خدمات مرتبط به گیرنده چک
- تایید یا رد چک
- انتقال چک
- عودت انتقال چک
- استعلام وضعیت اعتباری چک
استعلام‌های چک
- استعلام وضعیت اعتباری چک
- استعلام صادر کننده چک
- استعلام زنجیره انتقالات چک
همین حالا اپلیکیشن آپ را نصب کنید.
در ادامه به توضیح تک تک موارد بالا خواهیم پرداخت.
در کنار توضیحات موجود در این مقاله می‌توانید در صورت لزوم، با مراجعه به بخش “راهنما” توضیحات مرتبط به هر بخش را دریافت کنید.
نکته:
- جهت استفاده از تمام بخش‌های چک صیادی نیاز است با ثبت شماره‌ی یکی از کارت‌های بانکی خود، احراز هویت در هاب شاپرک انجام دهید.
- در صورتی که قبلا احراز هویت انجام داده‌اید، نیاز است احراز هویت خود را در اپلیکیشن آپ به‌روز رسانی کنید.
- برای این‌کار کافیست از منوی اصلی سوپر اپلیکیشن آپ، به زیر منوی مدیریت کارت‌ها مراجعه کنید و کارت بانکی خود را حذف و مجددا ثبت کنید.
برای استفاده از تمام خدمات چک صیادی در اختیار داشتن شناسه ۱۶ رقمی برگه چک الزامی است.
ثبت چک صیادی
فرد صادر کننده چک می‌بایست قبل از تحویل چک به فرد گیرنده، نسبت به ثبت چک در سامانه صیادی اقدام کند.
در حقیقت تا زمانی که عملیات ثبت چک در سامانه صیادی اتفاق نیافتد، چک صادر شده فاقد اعتبار خواهد بود.
برای این کار کافیست فرد صادر کننده چک، پس از ورود به این بخش، شناسه ۱۶ رقمی مندرج بر چک را وارد کند؛ سپس نسبت به ثبت اطلاعات مندرج بر چک به همراه اطلاعات فرد یا افراد گیرنده اقدام نماید.
انتقال چک توسط صادر کننده
در شرایطی که فرد یا افراد گیرنده، چک را رد کنند و یا مجددا به فرد صادر کننده عودت دهند، فرد صادر کننده می‌تواند با استفاده از این گزینه همان چک را به فرد یا افراد گیرنده‌ی جدید انتقال دهد.
استعلام صادر کننده چک
چک صیادی ممکن است قبل از نقد شدن، دست به دست شود و در سامانه صیادی به افراد دیگری منتقل گردد.
در این شرایط فرد صادر کننده می‌تواند با مراجعه به این بخش، اطلاعات فرد گیرنده نهایی را مشاهده کند.
تایید یا رد چک توسط گیرنده
پس از آنکه فرد صادر کننده‌ی چک، اطلاعات چک و فرد گیرنده را در سامانه‌ی صیادی ثبت کرد، فرد گیرنده موظف است با وارد کردن یا اسکن شناسه ۱۶ رقمی مندرج بر چک، اطلاعات ثبت شده را بررسی و تطبیق دهد و نهایتا نسبت به تایید دریافت چک یا رد آن اقدام نماید.
در این مرحله، اطلاعات زیر به فرد گیرنده نمایش داده خواهد شد:
- شناسه صیادی
- شماره حساب متصل به چک
- شماره سریال چک
- بانک و کد شعبه
- مبلغ چک
- تاریخ سر رسید چک
- موضوع چک
- نام و شماره ملی دریافت کنندگان چک
انتقال چک توسط گیرنده
چنانچه فرد گیرنده تمایل به وصول چک نداشته باشد، می‌تواند چک را به فرد یا افراد دیگری انتقال دهد.
فرد گیرنده با انتخاب این گزینه می‌بایست کد ملی و اطلاعات فرد یا افراد گیرنده جدید را به صورت دیجیتالی در سامانه صیادی ثبت کند.
چنانچه قبل از انتقال دیجیتالی، برگه چک به صورت فیزیکی به گیرنده جدید تحویل گردد، وصول و نقدینگی چک توسط فرد جدید امکان‌پذیر نخواهد بود.
در این مرحله امکان ویرایش اطلاعات و مبلغ چک وجود ندارد و فقط چک از گیرنده قبلی به گیرنده جدید منتقل خواهد شد.
عودت انتقال چک توسط گیرنده
چنانچه فرد گیرنده چک (گیرنده جدید یا گیرنده اول) تمایل داشته باشد تا چک را به صاحب قبلی یا صادر کننده چک انتقال دهد، می‌بایست از این گزینه اقدام نماید.
استعلام وضعیت اعتباری چک توسط گیرنده
فرد یا افراد گیرنده چک میتوانند با استفاده از این گزینه، از اعتبار فرد صادر کننده چک مطلع گردند.
در این بخش رنگ‌ها نشان دهنده‌ی وضعیت اعتباری خواهند بود.
- سفید: فرد صادر کننده چک تا به حال سابقه چک برگشتی نداشته و در صورت داشتن سابقه، رفع سوء اثر کرده است.
- زرد: فرد صادر کننده دارای ۱ فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی به مبلغ حداکثر ۱۰۰ میلیون ریال است.
- نارنجی: فرد صادر کننده دارای ۲ تا ۴ فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی به مبلغ حداکثر ۴۰۰ میلیون ریال است.
- قهوه‌ای: فرد صادر کننده دارای ۵ تا ۱۰ فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی به مبلغ حداکثر ۱ میلیارد ریال است.
- قرمز: فرد صادر کننده دارای بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی بیش از ۱ میلیارد ریال است.
استعلام زنجیره انتقالات چک
فرد یا افراد ذینفع چک (فرد یا افراد گیرنده فعلی چک) می‌تواند با وارد کردن یا اسکن شناسه ۱۶ رقمی چک، از اطلاعات و سوابق نقل و انتقالات قبلی چک مطلع شوند.
مشاهده‌ی عملیات مرتبط به چک صیادی
در صورتی که تمایل به دریافت گزارش از عملیات انجام شده بر روی چکهای صیادی متعلق به خود را دارید، لازم است از صفحه اول سرویس چک صیادی، گزینه‌ی لیست عملیات‌ها را انتخاب کنید.
نحوه رفع سوء اثر از چک برگشتی بر اساس «قانون اصلاح قانون صدور چک»
به استناد نامه مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی ج.ا.ا، نحوه رفع سوء اثر از چک برگشتی در سامانه یکپارچه بانک مرکزی مستلزم تحقق یکی از شرایط زیر است:
- واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال علیه و ارایه درخواست مسدودی
- ارایه لاشه چک به بانک محال علیه
- ارایه رضایت‌نامه رسمی (تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی) از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیر دولتی دارنده چک
- ارایه نامه رسمی از مرجع قضایی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرایی درخصوص چک
- ارایه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک
- سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت، مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری درخصوص چک توسط دارنده
الزامات قانونی چکهای جدید:
تمام صادرکنندگان، انتقال‌دهندگان و ذینفعان چک، ملزم به رعایت موارد زیر می‌باشند:
- لزوم ثبت تمام چکهای جدید در سامانه صیاد، هنگام ثبت، تایید و انتقال
- ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، از صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد
- لزوم صدور چک در وجه ذینفع مشخص و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل
- جایگزینی پشت‌نویسی چکهای طرح جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد
مشخصات ظاهری چکهای جدید
- رنگ این چکها بنفش است.
- در چکهای جدید شناسه یکتای ۱۶ رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک دیده می‌شود. همچنین بارکد نیز بر روی هر برگ چک چاپ می‌شود.
- درج عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است.»
پاسخ به پرسش‌های متداول درخصوص قانون جدید چک:
با توجه به تصویب قانون جدید چک و اجرایی شدن آن در آینده نزدیک، مجموعه سوالات قانون جدید صدور چک در پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی، به روزرسانی شده است.
آیا چک صیاد طرح قدیم طبق روال قبل پیش میرود؟
بله تا زمان پایان برگهای دسته چک های قدیمی و دریافت دسته چک های با ظاهر و مندرجات جدید و صدور و وصول چکها به شکل سابق تداوم مییابد.
چکی که از کسی گرفته می‌شود و چند دست چرخیده به چه صورت است؟
نقل و انتقال چک های با ظاهر و مندرجات جدید در صورت ثبت مراتب انتقال در سامانه صیاد بلامانع است و در مورد چک های صادره از دسته چک های قدیم، نقل و انتقال عادی چک کما فی السابق تا اطلاع ثانوی بلامانع است.
آیا چکهای قدیمی تا برگ آخر میتوانند در وجه حامل صادر شوند؟
چکهای قدیمی به شکل سابق تا اطلاع ثانوی میتوانند کارسازی شوند و بنابراین در وجه حامل نیز میتوانند صادر شوند.
پشت نویسی چک به چه روالی انجام می شود؟
تا اطلاع ثانوی پشت نویسی چک کما فی السابق امکان پذیر است. لیکن وصول چک تنها در صورت ثبت انتقال چک در سامانه صیاد امکان پذیر است.
وظیفه ثبت چک در سامانه صیاد با چه شخصی است؟
حسب مورد بر عهده صادرکننده (در مقام صدور) و یا دارنده (در مقام انتقال) است.
ممنوعیت صدور چک در وجه حامل شامل کدام چک‌هاست؟
شامل تمامی چک ها با ظاهر و مندرجات جدید که زمان توزیع آن توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود.
استعلام چک صیادی از طریق اپلیکیشن آپ
همین حالا اپلیکیشن آپ را نصب کنید.